مشقنامهٔ شیخ

رضا شیخ محمدی در حال نگارش قصارمشق / «دلقت به چه کار آید و تسبیح و مرقّع» / در کنار حجّت عطایی عکّاس خوب قمی
زمستان ۹۰ / نگارخانهء فرهنگ قم
در خلال برگزاری نمایشگاه خوشنویسیش در این نگارخانه
عکاس: سیّد محسن زمانی / دوربین: کانن اس.تری.آی.اس

اشعار: صغیر اصفهانی + سعدی شیرازی
اجرا: ۲۴ اردیبهشت ۹۱ / طول اجرا: ده دقیقه
استودیو: شورای عالی قرآن / تهران
صدابردار: امید انصاری (از صدابرداران خوب صدا و سیما)
ضبط به نیّت پخش از رادیو تلویزیون در ساعات و لحظات ملکوتی و عرفانی همچون سحرهای ماه مبارک رمضان
لینک دریافت فایل صوتی >>> اینجا

این پست حاوی نخستین خطّی است که از بنده به زیور تذهیب آراسته شد. وقتی استادم جناب احمد پیله‏چی در سال ۱۳۶۶ شمسی خبر داد که انجمن خوشنویسان در صدد چاپ دومین کتاب آثار خوشنویسان ایران است، انگیزهء تولید اثری که خورند چاپ در کتاب مزبور باشد، در بنده ایجاد شد. هنوز جنگ تحمیلی به اتمام نرسیده بود. من هم تحت تاءثیر شور و حال انقلابی آن مقطع، دو بیت از مثنوی خوب پرویز بیگی حبیب‏آبادی (شاعر شعر معروف یاران چه غریبانه رفتند از این خانه) را دستمایهء نگارش قرار دادم. سپس با مشورت با استادم احمد پیله‏چی قطعه را برای تذهیب در اختیار آقای مقصودی که در آن مقطع کارمند بنیاد شهید قزوین بود و پرترهء شهدا رو می‌کشید، قرار دادم و ایشان هم در ازای پانصد تومان این اثر را تذهیب کرد.                 لینک مرتبط >>> اینجا

سطر «جان به غم‌هایش سپردم نیست آرامم هنوز» از حضرت حافظ که از سوی نگارنده در قالب سطر در آذر ۸۳ در خلال جلسات انگیزه‌زای دعای توسّل در قم اجرا و در اینجا منتشر شد، در سایه‌سار مراودهء خوب با نکته‌سنجی‌های نسیم شیبانی به خلق قصارمشق تازه‌ای انجامید.
موءمنانه این قالب از نگارش را برآیند تلاش‌ها و این در و آن در زدن‌هایم در خوشنویسی برای دستیابی به ظرف و فرمی که در آن واحد، واجد موءلّفه‌های گوناگونی باشد، می‌دانم. اینها دغدغه‌های متعدّدی است که به خلق آثاری از این دست فرا می‌خوانَدم:
۱. اجرای فکورانه و مهندسی‌ساز
۲. نگارش دقیق مفردات در فرمی پازلگونه
۳. پرهیز از قالب سهل و ساده و مکرّرآ دیده‌شده و البته در جای خود مشکل ِسطر، با حفظ احترام به همهء سطرنویسان موفّق و بدون ندیده‌انگاشتن تجربیّات خودم در این عرصه
۴. پرهیز از سیاه‌مشق‌های چندلایه که مفردات عزیزم را دفن ‌کنند و بپوشانند.
۵. ادای دین به تمام اساتید رسمی و غیررسمیم در عین فاصله‌گیری از آنان و تلاش برای پرهیز از مشابهت کارهایم به آثار گرانسنگ ایشان
اساتید رسمی = پدرم، علیرضا نایبی، احمد پیله‌چی و جناب امیرخانی
غیررسمی‌ها = جنابان موحد و عبدالرضایی، همهء همتایان و همفکران و مشورت‌دهندگان و ایده‌پردازان و حتی منتقدانم. نیز اساتید قدیمی و درگذشته در تاریخ خوشنویسی که آثارشان در مرقّعات و کتب و منشورات و فتوکپی‌ها به دستم رسیده و الهامبخش کارهایم بوده است.
۶. ادای دین به ادبیّات غنی این مرز و بوم، با انتخاب ابیات و مصاریع مستقل‌المعنی و نیز ادای دین به متون دینی اصلی به خصوص قرآن با انتخاب آیات قلیل‌اللّفظ و کثیرالمعنی و اجرا در فرمی ترجیحآ خوانا
۷. رسیدن به بیان شخصی و لهجه‌ء انفرادی
۸. خلق معمّا و به فکرانداختن (حتی به مخمصه‌انداختن) دیگران!
۹. خلق قطعاتی که واجد اتفاق بصری تازه و کشفی نو باشد.
۱۰. خلق اثر به کیفیّتی که قابل عرضه در ابعاد ریز تا درشت (از سایزی شبیه تصویر کوچک همین پست که در صفحات نمایش کوچک موبایل‌ها دلبری کند تا اجرای همین قطعه به صورت پلت و بنر بزرگ)

اسکن اصلی >>> اینجا

کیست در این دستگه دیرپای / کو لمن الملک زند جز خدای؟
خط: استاد غلامحسین امیرخانی
قطعه فاقد تاریخ است، ولی از سیاق نگارش و رگه‌های استاد حسنی اثر می‌توان آن را به اواخر دههء ۵۰ و اوایل دههء ۶۰ نسبت داد.

عیب می جمله چو گفتی هنرش نیز بگوی! (حافظ)
خط : رضا شیخ محمّدی / کاغذ: یکروگلاسه
محصول: انگیزه‌بخشی حاصل از حضور در گروه خوب پرشین‌کالیگرافی در فیس‌بوک در دی ۹۰ و کل‌کل با خوشنویسان آنجا
و تلاش برای بلندشدن روی دست آنان
اندازهء قلم: ۳.۵ م.م / تذهیب : حسن محمدی هفشجانی / دستمزد : ۱۵۰ ه.ت / سایز اصلی : ۱۱.۵در ۱۸.۵سانتیمتر / قیمت قطعه : ۵۰۰ ه.ت
لینک مرتبط >> اینجا و اینجا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تصویر این خط در فیس‌بوک و کامنت‌های کاربران در این خصوص و پاسخ‌های من از راست به چپ:

    
    
    
   

خوش آنکه حلقه‌های سر زلف وا کنی
شعر: فروغی بسطامی
خط: میرزا کاظم تهرانی

راست: بی غم عشق تو صد حیف ز عمری که گذشت
پیش از این کاش گرفتار غمت می‌بودم / شعر: هلالی جغتایی
خط : رضا شیخ محمدی / نگارش : بهمن ۹۰
انگیزهٔ نگارش:
حضور و عرض اندام در گروه خوب «پرشین‌کالیگرافی» در فیس‌بوک
قلم: ۳.۵ میلیمتر / مرکّب: ساخته‌شده با پوست گردو که دوست خوشنویس و کلکسیونرم احمد ابوطالبیان قزوینی در اختیارم گذاشت.
کاغذ: آهارمهره عمل‌آوری‌شده و مرقش‌خورده توسّط استاد احمد پیله‌چی
تذهیب: حسن محمّدی هفشجانی (شاگرد خوب اساتید: آقامیری، تاکستانی و صادق‌زاده)
ابعاد اصلی: ۱۱.۵ در ۱۷.۵ سانتیمتر / دستمزد نگارگر: ۱۰۰ ه.ت / قیمت اثر: ۵۰۰ ه.ت فروش به ثمن بخس به غیاث علوی در خلال یک معامله با او در بهار 92
یادآوری: نگارگر ریزنقش اثر تلفنی عنوان کرد که اثر را قبل از تذهیب از ترس ریزش مرکّب یا خراب‌شدن در حین تذهیب با اسپری فیکساتیو ایتالیایی aerosol فیکسه کرده است. البته فیکسهء مزبور در این حال کار تذهیبکار را برای تذهیب مشکل می‌کند و با ترفندهای خاص باید چربی کار گرفته شود.
لینک مرتبط (اسکن اثر قبل از تذهیب) >> اینجا
لینک مرتبط فیسبوکی: اینجا نشر در کانال سروشم در ۰۲۱۰: اینجا
چپ: اجرای دیگری از این اثر / تحریرشده روی کاغذ پوستی که برای فرزانه جعفری نگارگر اصفهانی که از طریق فیسبوک باهاش رابطه برقرار کردم، فرستادم و حاصل کار را در دیدار حضوری در پارکینگ منزل تحویلم داد و دستمزد تذهیب را که گرانترین وجهی است که تاکنون برای تذهیب یک قطعه پرداخت کرده‌ام، بعد از پیغامهای مکرّرش و از رورفتنم به حسابش واریز کردم. لینک فیسبوکی: اینجا

دلقت به چه کار آید و تسبیح و مرقّع؟
خود را ز عمل‌های نکوهیده بری دار!
خط: رضا شیخ محمّدی (قالب قصارمشق) اجرای ششم
تحریر: دی ۹۰ / ابعاد اصلی: ۱۴ در ۱۶.۵ سانتیمتر / قط قلم: ۳.۵ میلیمتر
نقّاشی: ندا داودآبادی
قیمت اثر: ۲۲۰ هزار تومان

کل حکایت سعدی از این قرار است:
یکی از جمله صالحان به خواب دید پادشاهی را در بهشت و پارسایی در دوزخ پرسید که موجب درجات این چیست و سبب درکات آن که مردم به خلاف این معتقد بودند. ندا آمد که این پادشه بارادت درویشان به بهشت اندرست و این پارسا به تقرب پادشاهان در دوزخ.
دلقت به چه کار آید و تسبیح و مرقع - خود را ز عمل‌های نکوهیده بری دار
حاجت به کلاه برکی داشتنت نیست - درویش‌صفت باش و کلاه تتری دار

لینک مرتبط (اجرای میرزا کاظم از این بیت) >>> اینجا

پخش تصنیف نقش همّتبا تنظیم‏ : استاد مهرداد دلنوازی و خوانندگی: رضا شیخ محمدی
امشب ۷ اردیبهشت ساعت یک ربع به نه شب از شبکهء یک سیما
                  یادآوری: بیراه نیست فایل تصویری MVI_3481 از دی.وی.دی آر ۲۳۲ دقیقهء ۴:۳۸ تا ۵:۲۸ ضبط قسمت «ای ایران ای خرّم» از تصنیف مزبور به عنوان نمونهء مناسبی از کلیپ پشت صحنهء ضبط در استودیو در اینجا قرار گیرد.

      
بسیاری - و من نیز - بر این تصوّرند که اشتهار یک اثر هنری یا یک هنرمند نشانهء عیارمندی است و هر چه دامنهء بر سر زبان بودن پرگستره‌تر باشد، با هنر فاخرتری سروکار داریم. در حالی که هنرنمایی برخی از اساتید در حوزهء کارشان بی‌سروصدا و بی‌حاشیه‌پردازی و خبرسازی صورت می‌گیرد؛ انگار در خلاء و سکوتی گاه سنگین و ناخوشایند می‌زیند و کار تولید می‌کنند.
زنده‌یاد «سیّد حسن زرّینخط» در زمرهء آنان است که بی‌آنکه بر موج معروفیّت و آوازه گام زند، هم کتابت‌های مغزداری دارد که آرایندهء کتب فارسی قدیمی (مربوط به مقاطع مختلف درسی) یا برخی صفحات تصانیف قدیمی است (اینجا) و هم کتیبه‌های خاموشش در این شهر و آن شهر بر دیوار مساجد و گاه میادین (اینجا) نشسته است و به مخاطبی که با چشم کاونده اینجا و آنجا را به شوق صید هنر رصد می‌کند، خوراک فکری و هنری می‌دهد.(۱)
صاحب این وبلاگ با دوربین کاننش(۲) به بازدیدکنندگان این تارنما فرصت می‌دهد تا دقایقی بر دقایق نگاشته‌های زرّینخط - محصول کارخانهء «خاک‌نگار مقدّم» که پـزندهء تعداد قابل توجّهی از کاشی‌های این نستعلیق‌نویس است - چشم بدوزند.
برخی از تصاویر ارائه‌شده در این پست نود درجه به راست یا چپ چرخانده (روتیت) شده‌ است. شاید این کار از نظر اصول عکّاسی از یک بنای تاریخی ناصواب باشد؛ ولی در عوض دید بهتر و آسانتری را برای بینندهء مشتاق فراهم می‌آورد؛ تا کتیبه‌هایی را که با رنگ طلایی بر پهنهء لاجورد در مسجدی در منطقهء دزاشیب تهران و نزدیک شعبهء مشهور انجمن خوشنویسان نشسته است، مشق نظری کند.
شیوهء زرّینخط در کتیبه‌نویسی که آشکارا برگرفته از مکتب استادش مرحوم عمادالکتاب سیفی قزوینی است، یک پاسخ خاموش هم هست؛ به آندسته کسانی که تصوّر می‌کنند که گذار از میرزا غلامرضا به کلهر و عمادالکتاب، افول در خط و تزریق اهمال‌نگاری در قلم کاتب و آغشته به پسندهای نامطلوبی است.
استادی که خودش را همیشه دوست داریم - و پاره‌ای افاضاتش را خیر - مدّعیست: خطّ عمادالکتّاب «در زندان کمیتهء مجازات، چاییده است»... اثری در همان مشرب و مکتب ِ چاییده، در دانگ کتیبه که نمایش بی‌پروای کلمات است و هرگونه کژتابی در آن رسوا می‌شود، ۵۵ سال است اینقدر دلبرانه بر ویترین دیواری عمومی - که مردم و از جمله اهل هنر از برابرش می‌گذرند - خوش نشسته و جلوهء مطبوع دارد، در حالی که کتیبهء همان استاد بر تارک یکی از کتابخانه‌های بزرگ این سامان که از صافنگاشته‌های نچاییدهء میرزا غلامرضا اخذ و اقتباس شده، اثر خوبی نیست و حتی این حسرت را برمی‌انگیزد که کاش زرّینخط زنده بود و فزون بر کتیبه‌های نستعلیق حسینیّهء آیةالله نجفی مرعشی(ره) سردر کتابخانهء این مرجع تقلید متوفّی را هم می‌نگاشت.