مشقنامهٔ شیخ

سطری منسوب به میرزا کاظم (خوشنویس چابک‌دست عهد قاجار) که تساوی، تقارن، هم‌عرض و همسطح‌بودن و نیز سلامت کشیده‌ها، انتقال صحیح کشیدهء سین در کلمهء «سید» به دندانهء «یا» (صعود مجازی) و قوس و دور بسیار عالی در «ید» و گرایش به راست مناسب در قسمت فوقانی حرف دال و ارتفاع مناسب آن، از محسّنات این اثر است.
تذهیب و بندوبارهای قطعه، متاءخّر از زمان تحریر و قریب به یقین حاصل دست و پنجهء استاد رامین مرآتی در سنوات اخیر و برآمده از کارگاه ایشان است. از عیوب قطعه می‌توان به نزدیکی فاصله میان کلمهء «سید» و حرف ماقبل آن و دستکاری ناشیانه و مرمّت ناموّفق کلمهء کا - که در آن رعایت قطر قلم نیز نشده است -  اشاره کرد. مضمون اثر، با حال و هوای معنوی ایّام و لیالی ماه مبارک رمضان - که در آن بسر می‌بریم - مناسب است.

دومين همايش بزرگ ايرانيان خارج از کشور از دهم مرداد ماه سال جاری به مدت چهار روز در سالن اجلاس سران در تهران برگزار شد. براي شرکت در اين همايش از ۱۲۰۰ نفر از ایرانیان مقیم خارج از کشور دعوت به عمل آمده بود که از اين تعداد ۶۵ درصد داراي درجهء فوق دکترا، ۳۰ درصد استاد تمام در جهان و ۳۰ درصد متخصّصين علوم پزشکي هستند.
روز نخست اين همايش با حضور رئيس جمهور و دوهزار نخبه از سراسر جهان گشايش يافت و شامل نشست‌هاي تخصّصي در حوزه‌هاي فرهنگ و هنر، فنّي و مهندسي، علوم پايه، علوم پزشكي، علوم انساني و مديريّت، دين و انديشه و اقتصاد و بازرگاني بود.
در روز یازده مرداد ماه از تمبر یادبود این همایش پرده‌برداری شد. جالب توجّه اینجاست که در خلال این مراسم، بخش‌هایی از یکی از سیاه‌مشق‌های خاصّ و متفاوت بنده که پیش از این، دو اسکن از آن یکی قبل از تذهیب و یکی بعد از آن، تنها از طریق یکی از پست‌های وب حاضر منتشر شده بود، خودنمایی کرد.
فارغ از بحث کپی‌رایت و نیز اثبات چندین و چندبارهء لزوم استفاده از واترمارک در تصاویر اوریژینالی که از طریق این وب منتشر می‌شود، جای این سوءال وجود دارد که با آنکه فرهنگستان هنر در نمایشگاهی که در حاشیهء این همایش برگزار شد، غرفه داشت و حتّی مجموعه‌ای از آثار منتشرشده توسّط فرهنگستان به همراه چند اثر نفيس از گنجينهء موءسّسه صبا وابسته به همین مرکز در معرض ديد عموم قرار ‌گرفت، چه نیازی بود که از اثر خوشنویسی بنده و بدون تماس و اخذ اجازه از کاتب، در رونمایی این تمبر یادبود استفاده شود و همچنانکه در عکس‌ها پیداست، به امضای آقایان: دکتر محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور، اسفندیار رحیم مشایی رئیس دفتر رئیس‌جمهور، منوچهر متّکی وزیر امورخارجه، غلامعلی حدّاد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادبیّات فارسی و کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و فرهاد رهبر رئیس دانشگاه تهران برسد؟
شاید هم باید این اتّفاق را افتخاری برای این سیاه‌مشق و صاحب اثر و حتّی وبلاگ حاضر به حساب آورد که در میان وبلاگ‌های خوشنویسی در پهنهء اینترنت، به یمن عواملی چند که بارها ذکرش رفته، به مرجع و ماءخذی دائمی تبدیل شده است. به هر تقدیر رئیس جمهور کشورمان هنگام امضای تمبر یادبود فوق‌الذّکر نوشت:
"فردا از آن شماست بشتابید که عشق و عزّت در انتظار است".

عکس‌های زیر را به ترتیب شماره نگاه کنید!

     
      
     
       
    

لینک‌های مربوط:
سايت دولت / سايت فارس.نيوز / و اینجا / سایت عصر ایران

قطعه/سیاه‌مشق (=قصارمشق) دیگری از شیخ حاوی پیشنهادهای تازه‌ برای درگیری و حسن همجواری و هماغوشی کلمات و حروف
متن: در حشمت سلیمان هر کس که شک نماید / بر عقل و دانش او خندند مرغ و ماهی (حافظ) / اجرا: آبان ۸۸
سمت راست: تحویل به سید محمّد سیّدکریمی برای تذهیب
سمت چپ: تذهیب‌شده توسّط اسدالله فقیهی با تکنیک گل و مرغ / به ۴۰ ه.ت
سرنوشت قطعه: فروش به آقای شفیعی مجموعه‌دار اصفهانی

تحریر غزل کامل خواجهء شیراز با مطلع: بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است / بیار باده که بنیاد عمر بر باد است / و مقطع: حسد چه می‌بری ای سست‌نظم بر حافظ؟ / قبول خاطر و لطف سخن خداداد است / تاریخ تحریر:  تیر ۸۶ شمسی / تهران / ابعاد اصلی: ۲۰ در ۲۵ سانتی‌متر / تذهیب: کارگاه استاد رامین مرآتی، کرج / سایز بزرگتر

در خلال چنددهه فعّالیّت هنریم در عرصهء تولید آثار و تابلوهای خوشنویسی، به مرور  در قالب سیاه‌مشق به ترکیباتی ابداعی یا محتاطانه‌تر اگر بخواهم صحبت کنم (که حسّاسیّت‌ها برانگیخته نشود که تو مگر سر پیازی یا ته پیاز که مدّعی هستی در یک هنر سنّتمدار و با چندصدسال قدمت، طرح نو در انداخته‌ای) «سیاه‌مشق‌های آشنایی‌زدا» یا متفاوت دست یافتم. خوشبختانه در ازای کسانی که در این خصوص سکوت اختیار کردند، دوستان و اساتید بسیاری از جمله استاد امیرخانی ابراز کردند که این راه خوبیست که پیش گرفته‌ای و منتج نتیجه می‌شود. استاد ملکزاده به بنده فرمودند که سیاه‌مشق‌هایی از این دست نیاز به تذهیب ندارد، بلکه تذهیب گاه مانع و مزاحم است. در کار شما به لحاظ اصطکاک‌های زیاد، چشم بیننده نیاز به استراحت بصری دارد و خالی‌بودن دوروبر کار این فرصت را به چشم می‌دهد.
اثری که در این پست تقدیم می‌شود، برای اوّلین نمایشگاه کریمهء اهلبیت(س) در قم در مهر ۸۶ خلق شد و تحت تاءثیر رهنمودهایی چند، بدون تذهیب رقم خورد و تنها با انتخاب رنگ کاغذ شاد که از جناب امیر عاملی گرفتم و خودش رنگ کرده بود و با بهره از مرکّب قهوه‌ای خوشرنگ که احمد ابوطالبیان قزوینی مرحمت کرد، تحریر شد و به قطعه‌بندی ساده‌ء علیرضا صادقی - دوست مذهّب اصفهانیم - قاب‌بندی شد.
در خصوص این اثر که بر اساس مضمون «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه» و ترجمهء موزون آن: «یا حضرت معصومه! ای بانوی هر دو سرا / کن شفاعتی بر ما، حق مادرت زهرا» آفریده شد، بسی بختیار و خوش‌اقبال بودم که استاد مطرح گرافیک معاصر جناب مسعود نجابتی که در غیاب بنده از نمایشگاه کریمه دیدار کردند، مقابل این اثر مکث کرده بودند و خوشا که تاءثیری که پذیرفته بودند در حدی بود که به من پیامک دادند که:
«شیخ! با این اثرت خیلی حال کردم!»                        اثر مزبور در سایز بزرگتر

سیاه‌مشق رنگی‌نویسی
سورهء مبارکهء حمد
تحریر: خودم
روی کاغذ دست‌ساز هندی
شهریور ۸۷

قطعه خطّ قرآنی نستعلیق
کاتب: خودم
تحریر: شب ۲۱ رمضان ۱۴۲۶ مطابق با آبان ۸۴
تذهیب: مرجان عابدی (شاگرد قزوینی استاد محمّدباقر آقامیری)
شهریور ۸۸، دستمزد: ۲۰۰ ه.ت
این قطعه یکی از سه تابلوی خوشنویسی بنده است که از سوی استانداری قزوین برای حوزهء هنری قزوین خریداری ‌شد. گفتنی است سال گذشته در همین ایّام در جریان برگزاری مشق طرب (نمایشگاه انفرادی خوشنویسیم در قزوین) بر اساس وعدهء مهندس طحایی استاندار وقت قزوین - که در روزهای تمدیدشده، از نمایشگاه بنده در نگارخانهء مهر حوزهء هنری قزوین بازدید کرد - قرار شد چهار اثر خوشنویسی بنده به دومیلیون تومان خریداری و هزینهء آن پس از واریزشدن به حساب حوزهء هنری به بنده پرداخت شود.
مع‌الاءسف بعد از کش و قوس‌ها و دوندگی‌های بسیار که به کنتاکت حقیر با فریبرز شیرینی سرپرست وقت حوزهء هنری استان انجامید، ماجرا به خرید سه قطعه به یک و نیم میلیون تومان انجامید. تابلوی چهارم را هم در سفری مستقل به قزوین و بعد از پادرمیانی مهندس حمزه‌ای در جلسهء استانداری قزوین به مجموعه‌ام باز گرداندم.
لینک مرتبط (اجرای دیگری از سورهء قدر با تذهیب سید حسین نجومی): اینجا
لینک مرتبط (اجرای سوم که برای تذهیب به پیمان گلکار دادم و همچنان در دست اوست): اینجا

سیّد محمّدعلی میرموءمنی از خوشنویسان خطّهء اراک در شمار شاگردان استاد مطرح نستعلیق کیخسرو خروش است که به حق به دریافت‌ مدرک استادی در سنوات اخیر نایل آمده است.
آثار خوشنویسی این خوشنویس اغلب بدون تذهیب و فارغ از آرایه‌ها و پیرایه‌هایی که به زعم ایشان چشم بیننده را از تمرکز بر اصل خط منحرف می‌کند، صورت‌بندی و تحریر شده است.
در اثری که به تازگی از ایشان در نمایشگاه دوسالانهء خوشنویسی در قزوین دیدم، بخشی از شعر سپید زنده‌‌یاد فروغ فرّخزاد در آمیزش با ابیاتی از مرحوم سیّد حسن حسینی - شاعر خوب انقلاب - و نثری از شیخ مصلح‌الدّین سعدی شیرازی، به آفرینش صفحه‌ای خوش‌فرم منتهی شده بود.
در این شیوه نگارش ردّی از مجتمع‌نگاری، چندکرسی‌نویسی، انبوه‌سازی و متراکم‌نگاری نیست. کلمات و حروف با لحاظ فاصله از هم به راحتی روءیت می‌شوند و هوا به خوبی لابلای سطور در جریان است. مضمون مورد انتخاب خوشنویس در این حال، بی‌کمترین مکث و تاءمّل دیده و خوانده می‌شود. گویی خوشنویس در نقش یک پیامرسان، خود را متعهّد و ملتزم به ارائه و نمایش هر چه بهتر پیام نهفته در نثر یا شعر می‌بیند و آن را به وضوح و زلالی جاری می‌کند، بل جار می‌کشد.

سنگ قبر قدیمی با حجّاری و برجسته‌کاری دوام‌آورده از ادوار پیشین. اینجا هند است و نزدیک مزار نظام‌الدّین اولیاء در دهلی. اکتفا به نگارش آیهء ۵۳ سورهء زمر به خط توقیع که دلخوشی‌بخش به گنهکاران و حمایتگر از جفاپیشه‌گانی است که در قفای امید به بخشایش الهی که در دلشان سوسو می‌زند، سیه‌نامه‌گیشان را پنهان داشته‌اند.
سنگ قبر، فاقد نام و مشخّصات مرده‌ایست که در زیر آن آرمیده و طوری ساخته شده که ناحیهء وسطش خالی و پوشیده از خاک و گل است. پس بقایای درختی کهن و البتّه عاری از حیات نباتی در آن میان جا خوش کرده، با دست و پای درازکرده و لمیده در خاک. این درخت بیجان شاید نمایندهء مرد یا زن گمنامیست که اینجا به خاک سپرده شده است.
هندیان از سر این پیردرخت هم نگذشته، بدان دخیل بسته‌ و توسّل جسته‌اند. دو عبارت شریف «لا اله الا الله محمّد رسول الله» در یک سو و «علی ولی الله وصی رسول الله» در سمت دیگر به شکل قرینه‌پردازانه‌ای، قاب‌بندی شده است.

    
    
رضا شيخ محمدي که در خردادماه سال جاری براي برگزاري نمايشگاه خط به هند سفر کرد، در نشستي که شوراي ملي ارتقاء زبان اردو با دعوت از هنرمندان و مسئولين هنري کشور هند براي رونق و توسعهء هنر خوشنويسي ترتيب داده بود، شرکت کرد.
به گزارش پایگاه اطّلاع‌رسانی خوشنویسی ایران حميدالله بت مدير شوراي ملي ارتقاء‌ زبان اردو در سخناني با بيان اينکه فن خطاطي ميراث فرهنگي ماست، گفت:
براي توسعه و گسترش اين هنر از سوي اين مرکز، چهل کلاس آموزش خطّاطي در شهرهاي مختلف هند برگزار کرده‌ايم و قصد داريم آموزش هنر خطّاطي را از طريق شبکهء ملي تلويزيون نيز ارائه دهيم.
رضا شيخ محمدي نيز ضمن ابراز خرسندي از حضور خود در ميان هنرمندان و خوشنويسان کشور هند ابتدا گزارش مفصّلي از هنر خوشنويسي در ايران ارائه داد و سپس گفت:
خوشنويسي و خطّ نستعليق توسط هنرمندان ايراني از ايران به هند انتقال يافته است. امّا این فن شریف، امروز در اين سرزمين دچار تغييرات و دگرگوني‌هايي شده است. شيخ محمدي اضافه کرد:
ارتباط بين هنرمندان دو کشور در حوزهء خوشنويسي مي‌تواند انتقال تجربيّات مفيدي را در پي داشته باشد.
يکي ديگر از مشکلاتي که در اين نشست به آن پرداخته شد، نداشتن صرفهء اقتصادي اين هنر براي هنرمندان خطّاط است که رونق خوشنويسي را تهديد مي‌کند.

                               فایل صوتی سخنان رضا شیخ محمّدی در نشست فوق >>> اینجا

خطّ عبدالحقّ بن قاسم شیرازی لقب‌گرفته به امانت‌خان از سوی شاه‌جهان پنجمین امپراتور هند/ سال تحریر: ۱۰۲۲ قمری / مکان: قبر اکبرشاه / هندوستان، شهر آگره / عکّاس: رضا شیخ محمّدی / متن کتیبه‌های ثلث در حدّی که توانستم بخوانم:
به میامن توفیقات صانع جهان آفریننی(ینی) که به قیاس... / مرحبا خرم فضاینی(یی) خوشتر از باغ بهشت / مرحبا عالی بناینی(یی) برتر از عرش برین / جنتی او را هزاران روضهء رضوان، غلام /
/ در مدت هفت سال تمام صورت کتابت اتمام و اختتام یافت کتبه عبدالحق بن قاسم الشیرازی ۱۰۲۲ / روضهء او را هزاران جنه‌الماءوی زمین / کلک معمار قضا بنوشته بر درگاه او / هذه جنات عدن فادخلوها خالدین / قضااقتدار، کیوان‌رفعت، عالممدار صاحبقرانی.
در همین بنا کتیبهء نستعلیقی هم جلب توجّه می‌کند.